0 تا 100 بتن ریزی (بتن ریزی چیست؟ مراحل و اصول بتن ریزی)

بتن پرمصرف ترین مصالح ساختمانی ساخت بشر در جهان است و پس از آب به عنوان پرمصرف ترین ماده روی زمین در رتبه دوم قرار دارد. بتن از اختلاط مواد سیمانی، آب و سنگدانه ها و گاهی اوقات مواد افزودنی به نسبت های لازم به دست می آید و به دلیل دوام و استحکام بالا بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. فرآیند اختلاط و ریختن آن در محل مورد نظر را بتن ریزی می گویند. بتن ریزی یکی از مهمترین و پیچیده ترین مراحل پی می باشد. برای اجرای مراحل بتن سازی باید تجربه کافی داشته باشید تا بتوانید مراحل بتن ریزی را به راحتی انجام دهید. زیرا اجرای بتن ریزی استاندارد ساختمان شما را در برابر زلزله مصون می دارد. به یاد داشته باشید فرآیند بتن ریزی در صورتی می تواند موفقیت آمیز باشد که مستلزم برنامه ریزی خوب و اقدامات صحیح باشد.

بتن ریزی چیست؟

بتن ریزی به فرآیند ریختن بتن در محل پروژه اطلاق می شود یا به عبارت دیگر به معنای ریختن بتن در محل اجرای سقف، کف، فونداسیون و … بتن ریزی می گویند. اصولا بتن ریزی درون قالب‌هایی انجام می‌شود که پس از گیرش بتن، قالب‌ها از آن جدا شده و تا زمانی از بتن نگهداری می‌شود تا به صد در صد گیرش برسد. بتن ریزی (بتن کاری) با هدف استحکان ساختمان انجام می شود و بخش هایی مانند پی، سقف ساختمان ها و ستون ها نیاز به بتن ریزی دارند. فرآیند بتن ریزی با توجه به اقلیم و شرایط آب و هوایی متفاوت است. به طور کلی بتن ریزی مراحلی دارد که در ادامه به آن می پردازیم.

 

انواع بتن ریزی

بتن ریزی ساختمان انواع مختلفی دارد که شامل بتن ریزی با ماله پروانه ای، ماله دستی، بتن ریزی با پمپ زمینی، پمپ هوایی و … می باشد.

1. بتن ریزی با ماله پروانه ای

امروزه به دلیل سهولت کار، بالا بردن کیفیت و کاهش قیمت بتن ریزی کف از دستگاه هایی مثل ماله پروانه ای یا ماله برقی استفاده می شود. اجرای بتن ریزی با ماله پروانه ای نسبت ماله دستی از هزینه کمتری برخوردار است و بافت بتن را قوی تر و متراکم تر می سازد.

2. بتن ریزی با پمپ زمینی

اجرای بتن ریزی با پمپ زمینی از انواع رایج در ایران است که به دلیل کاهش‌نیرو کار و افزایش سرعت در بتن ریزی، بسیار مقرون به صرفه می باشد. در این نوع روش دستگاه پمپاژ بتن در محل پروژه استقرار یافته و سپس با اتصالات لوله‌ها یا شیلنگ‌ها به دستگاه پمپاژ، بتن به محل قالب‌ها انتقال می‌یابد. این نوع از روش اجرا فضاهای کارگاهی کوچک بسیار مناسب است.

3. بتن ریزی با پمپ هوایی

بتون ریزی با پمپ هوایی در ساختمان‌هایی با ارتفاع زیاد، فنداسیون‌های حجیم، سطوح غیر قابل دسترس و… مورد استفاده قرارمی‌گیرد. این نوع از پمپ‌ها بر روی شاسی کامیون‌ها و تریلر‌ها نصب می‌شوند. انتقال بتن در پمپ‌های هوایی با استفاده از لوله‌های انتقالی که بر روی بازوهای تاشویی دستگاه نصب شده‌اند انجام می‌شود. این بازوهای مکانیکی توسط جک‌های هیدرولیکی باز و بسته می‌شوند.

 

اصول بتن ریزی

1. برای بتن ریزی لازم است از قیف های مخصوصی استفاده شود چرا که ارتفاع دستگاه بتن ریز و محل مورد نظر نباید بیش از ۱ متر باشد.

2. بتن ریزی نباید زیر تابش مستقیم نور خورشید انجام شود. بهتر است در ساعات وسط روز این کار را انجام ندهید و دما را در حدود کمتر از ۳۲ درجه سانتی گراد کنترل کنید.

نکته: طبق مقررات ملی ساختمان، حداقل و حداکثر دمای استاندارد بتن ریزی بین ۱۶ تا ۳۲ درجه سانتی گراد است.

3. برای مرطوب نگاه داشتن سطح بتن، می‌ توانید از گونی، حصیر و حتی یخ استفاده کنید. اما نکته مهم این است که استفاده بیش از اندازه یخ باعث افزایش آب ملات و سستی آن می شود.

4. هنگام بتن ریزی آن را از بارندگی شدید دور نگه دارید. بارندگی شدید و ضربه آن به سطح بتن تازه ریخته شده به آن آسیب می رساند و با شستشوی سیمان ها از استحکام ساختمان می کاهد.

5. تا جای ممکن محل ساخت مخلوط و محل بتن ریزی را نزدیک به هم انتخاب کنید زیرا در هنگام اجرای بتن ریزی ملات باید حالت خمیری داشته باشد تا به راحتی به فضای بین میلگردها نفوذ کرده و آن ها را بپوشاند.

6. استفاده از ویبراتور در بتن ریزی برای متراکم کردن بتن یک ضرورت محسوب می شود. تنها در صورتی که بتن خود متراکم باشد نمی توان از ویبراتورها استفاده کرد. مرحله ویبره بتن باید در حدود 1 دقیقه انجام شود و در همان دقیقه کل بتن در تمام قسمت ها پخش شود. در صورتی که ویبره کردن بتن بیش از حد لازم صورت گیرد، باعث بالا آمدن دانه های کوچک به سطح و دانه های بزرگ به کف می شوند.

 

 

7. به استاندارد و تازگی بتن توجه کنید. استفاده از بتن باقی مانده از پروژه های قبلی اشتباهی جبران ناپذیر است.

8. اشتباه دیگری که باید از آن پرهیز کرد، جلوگیری از قطع شدن عملیات بتن ریزی است. با توجه به اینکه هرچه زمان بیشتری بگذرد، بتن سفت‌تر می‌شود؛ اگر ملات تازه روی آن گذاشته شود بی کیفیت خواهد بود.

 

مهمترین اقدامات قبل از شروع فرآیند بتن ریزی

• کنترل نحوه بستن آرماتورها
• کنترل قطر و تعداد و فاصله آرماتور ها
• لقمه گذاری زیر و کنار آرماتور ها
• تمیزی سطح بتن مگر، قالبها و نیز میلگردها
• کنترل فواصل محور تا محور
• کنترل ابعاد و فونداسیون و شناژ
• کنترل قائم بودن انکر بولتها
• کنترل فاصله انکر بولتها
• کنترل تراز روی بتن

 

مراحل بتن ریزی

1. دسته بندی و بچینگ بتن

بچینگ بتن اولین مرحله از فرآیند بتن ریزی است که در آن مقدار مواد مورد نیاز برای تهیه بتن مانند سیمان، ماسه، سنگدانه ها و غیره اندازه گیری می شود. هدف از بچینگ بتن، اندازه گیری میزان مصالح مورد نیاز برای فرآیند بتن ریزی است که به دو روش دسته بندی حجمی و وزنی انجام می شود. در دسته بندی حجمی کمیت اندازه گیری مواد بتن حجم است و در دسته بندی وزنی این کمیت وزن می باشد. بچینگ وزنی بتن امروزه روش ارجح برای بچینگ مواد است و برای تمام پروژه های مهم فقط دسته بندی وزن اجرا می شود.در بچینگ حجمی، بتن با حجم مصالح اندازه گیری می شود. از این رو دقت کمتری دارد. بچینگ حجمی را می توان توسط جعبه های فولادی یا چوبی انجام داد که به آنها جعبه های اندازه گیری می گویند. محدودیت اصلی که به دلیل آن بچینگ حجمی توصیه نمی شود، اثر حجمی شن است.

2. اختلاط بتن

در این فرآیند، تمام مصالح بتن به نسبت های لازم دسته بندی شده، با هم مخلوط می شوند تا به رنگ و بافت یکنواختی برسند. برای ایجاد بتن خوب اختلاط مواد باید ابتدا در حالت خشک و بعد از آن در حالت مرطوب انجام شود. دو روش کلی اختلاط عبارتند از: اختلاط دستی و اختلاط ماشینی یا با میکسر.

3. حمل و جابجایی بتن

پس از ایجاد مخلوط، بتن باید به محل پروژه منتقل شود. بتن روی قالب ها قرار می گیرد و همیشه باید تا حد امکان در محل نهایی خود ریخته شود. بعد از آماده شدن بتن باید به محلی که باید از آن استفاده شود حمل شود. بتن باید تا حد امکان در مقصد نهایی خود ریخته شود.

نکته: قبل از قرار دادن بتن اطمینان حاصل کنید که نسبت آب به سیمان و اسلامپ مطابق با مخلوط طرح بتن حفظ می شود.

نکته: در طول حمل و نقل، مخلوط بتن باید انسجام و کارایی خود را حفظ کند.

 

 

4. آرماتوربندی و قالب بندی

قبل از قرار دادن بتن، قالب و آرماتورها را بررسی کنید تا از تمیز بودن و عاری بودن آنها از هرگونه زباله اطمینان حاصل کنید. همچنین میلگردها و خاموت ها و … باید بر اساس نقشه های طراحی تیر و ستون ساختمان جاگذاری شوند زیرا میلگرد گذاری اشتباه می تواند سبب خرابی های سازه ای شود و کل فرایند بتن ریزی را ناکارآمد کند. اطراف آرماتورها معمولا فضای کوچکی در نظر گرفته می‌شود تا قالب‌های نگهداری بتن ریزی در آن قرار بگیرند. قالب ها باید به گونه ای طراحی شود که بارهای ساختمانی که در طول فرآیند بتن ریزی به آن وارد می شود که شامل وزن بتن تازه، وزن کارگران و اپراتورها و وزن ماشین آلات می شود را تحمل کند. برای قالب ها می توان از مواد مختلفی مانند چوب، فولاد و آلومینیوم استفاده کرد.

5. بتن ریزی

پس از قالب گذاری و آرماتوربندی، نوبت به ریختن بتن در بخش‌های مورد نظر ریخته می شود. از آنجا که این مرحله از اهمیت زیادی برخوردار است، رعایت نکات زیر ضروری می باشد.

1. بتن باید تا حد امکان نزدیک به موقعیت نهایی خود ریخته شود تا از جدا شدن آن جلوگیری شود.

2. از پخش و جابجایی بتن به صورت افقی باید جلوگیری شود.

3. بتن باید در لایه های یکنواخت ریخته شود و از تجمع آن در تپه های بزرگ یا لایه های شیبدار خودداری شود.

6. تراکم و تحکیم و پرداخت سطحی

پس از اجرای بتن ریزی باید آن را یک‌دست کنیم و مطمئن شویم که هوایی میان لایه‌های بتن وجود ندارد زیرا محبوس ماندن حباب های هوا در بتن می تواند منجر به کاهش 30 درصدی مقاومت شود. از این رو به منظور کاهش حباب های هوا، فرآیند تراکم انجام می شود تا با تقویت چسبندگی بین بتن و میلگردها، مقاومت نهایی بتن را افزایش دهیم. یکی از اقداماتی که پس از بتن ریزی باید انجام شود، ویبره کردن آن است. ویبره کردن به کاری گفته می‌شود که با استفاده از لرزاندن بتن کمک می‌کنند تا به خوبی در تمام قسمت‌ها پخش شود و جایی خالی نماند. ویبره کردن بتن‌های ساختمانی با دو روش انجام می گیرد. اگرضخامت بتن کمتر از ۱۵ سانتی‌متر باشد، معمولا از ماله‌ یا تخته ماله برای ویبره کردن استفاده می گردد. اما در ضخامت‌های بیشتر از این مقدار، باید سراغ ویبراتورهای مخصوص بتن ریزی رفت. این ویبراتورها می‌توانند لرزشی، فشاری یا ترکیبی از هردو حالت فشاری و لرزشی باشند. برای خشک شدن اولیه بتن حدود بیست و چهار ساعت زمان لازم است. با خشک شدن بتن در پی ساختمان، سقف ها و ستون ها قالب ها را از هم جدا می کنند. بتن پس از برداشتن قالب نیز نیاز به مراقبت دارد و معمولاً باید چند روز مرطوب نگه داشته شود تا از ترک خوردگی و آسیب های جبران ناپذیر جلوگیری شود.

 

نکته: ویبره کردن نامناسب منجر به کرموشدگی بتن می شود. آیا می دانید برای جلوگیری از کرمو شدن بتن چکار باید انجام بدهیم؟

 

بتن ریزی فونداسیون 

بتن ریزی فونداسیون یکی از مهم ترین قسمت های ساخت و ساز است و باید به صورت مستمر و در یک مرحله انجام شود زیرا در صورت عدم پیوستگی، مقاومت کلی سازه کاهش می یابد. قبل از شروع بتن ریزی در فونداسیون ساختمان، بستر پی باید با اجرای بتن مگر آماده و تنظیم شود. حداقل ضخامت بتن مگر به جز برای این منظور 10 سانتی متر است. پس از آرماتوربندی و قالب بندی، بتن ریزی انجام می شود. در صورت عدم نیاز به قالب بندی باید با استفاده از پوشش پلاستیکی و سایر روش های مشابه از جذب آب بتن توسط زمین در اطراف فونداسیون جلوگیری کرد. برای کنترل بتن ریزی برای فونداسیون رعایت نکات مهم زیر توصیه می شود:

1. به نوع سیمان و سنگدانه های بتن توجه کنید و انطباق آن را با بتن ساخته شده بررسی کنید.

2. اگر بتن مورد نیاز به صورت بتن آماده تهیه می شود، به زمان بارگیری و زمان تخلیه توجه کنید. این زمان نباید بیشتر از 60 دقیقه باشد.

3. در ابتدای بتن ریزی اغلب از شیره سیمان برای راه اندازی پمپ استفاده می شود. این شیره نباید داخل قالب ها ریخته شود.

4. بتن را در لایه های 30 سانتی متری ویبره کنید تا به تراکم مطلوب برسد و دانه بندی آن به هم نخورد.

 

بتن ریزی ستون 

بتن ریزی ستون ها یکی از مراحل اصلی در ساخت سازه های بتنی می باشد. ستون های موجود در ساختمان وظیفه انتقال بار طبقات بالایی خود را به فونداسیون یا سقف زیرین خود بر عهده دارند. بهتر است ارتفاع ریزش بتن هنگام بتن ریزی ستون ها از 1.2 متر بیشتر نباشد زیرا باعث جدا شدن دانه بندی بتن می شود که باعث کاهش کیفیت بتن می شود. در ساختمان های با سازه بتنی ستون از میلگرد و بتن تشکیل شده است. بتن باید به گونه ای باشد که هنگام ریختن و قرار دادن حالت خمیری خود را حفظ کرده و به راحتی فضای بین میلگردها را پر کند. پس از این مرحله باید عملیات ویبره انجام شود. این کار توسط یک ویبراتور انجام می شود. برای خارج شدن حباب هوا از بتن بهتر است ویبره عمودی باشد و به آرامی از بتن خارج شود.

نکته: فاصله زمانی بین بتن ریزی دو لایه متوالی نباید بیش‌تر از 30 دقیقه (برای شرایط هوای معمولی) و 20 دقیقه (شرایط  بتن ریزی در هوای گرم) باشد.

نکته: استفاده از ویبراتور داخلی به منظور تراکم بتن ضروری است.